Wytwarzanie, ochrona i promocja żywności wysokiej jakości odgrywają w państwach UE coraz bardziej znaczącą rolę. Jednym z podstawowych sposobów realizacji polityki jakości we Wspólnocie jest wyróżnianie znakami potwierdzającymi wysoką jakość wyrobów rolno-spożywczych pochodzących z konkretnych regionów, jak też charakteryzujących się tradycyjną metodą produkcji. Konsumenci oczekują również jasnych i wyczerpujących informacji na temat jakości i pochodzenia produktu rolnego lub artykułu spożywczego. Identyfikację i wybór poszczególnych wyrobów ułatwiają …

Od dnia 17 lutego 2005 polscy producenci mają możliwość pełnego korzystania z unijnych przepisów dotyczących ochrony tych nazw. Wśród pierwszych złożonych wniosków są już prośby o ochronę nazw produktów pszczelarskich.
Produkty rodzime mogą  zostać wpisane na krajową Listę Produktów Tradycyjnych. Lista ta służy m.in. zbieraniu i rozpowszechnianiu informacji o produktach, których jakość lub też wyjątkowe cechy i właściwości wynikają z  tradycyjnych, historycznie ugruntowanych metod i są wytwarzane od co najmniej 25 lat. Z wpisem produktu na Listę nie jest jednak związana ochrona nazwy. Prowadzenie takiej listy ma usprawnić działania wytwórców i przygotować ich do aplikowania o rejestrację nazwy na szczeblu UE. Ponadto wpis na listę może stać się pierwszym etapem pozwalającym na jego zidentyfikowanie, komercjalizację i znaczne zwiększenie ilości sprzedaży. Należy zaznaczyć, że identyfikacja dotyczy jedynie tradycyjnych produktów, a nie producentów wytwarzających tradycyjną żywność (producenci nie są zobligowani produkować go 25 lat).
Od dnia 28 września 2005 r. na liście znajdują się już miody nektarowe, jednym z nich jest…:
„Miód fasolowy odmianowy z nektaru kwiatów fasoli tyczkowej 'Piękny Jaś’” pochodzący z  woj. lubelskiego, innym zaś…:
„Lipiec Białowieski” z woj. podlaskiego. Pszczelarze mogą starać się o ochronę nazw nie tylko miodów naturalnych, chronione mogą być również nazwy miodów  syntetycznych (zmieszanych z naturalnym lub nie) i pitnych oraz wszelkich środków spożywczych na bazie miodu, tj.: wyrobów piekarniczych, cukierniczych, gotowych dań i potraw, innych napoi (alkoholowych i bezalkoholowych).

W  ostatniej kategorii umieszczono już na liście napój na bazie miodu, jest nią…:
„Miodówka Witosławska”

Produkty wpisywane na Listę Produktów Tradycyjnych mogą ale nie muszą posiadać specyficznej jakości lub cech charakterystycznych, które są głównie lub wyłącznie związane z szczególnym otoczeniem geograficznym i właściwymi dla niego czynnikami naturalnymi oraz ludzkimi. Mogą też posiadać specyficzny charakter oraz w sposób klarowny odróżniać się od innych produktów. Takimi produktami, wyjątkowymi w skali europejskiej są miody pitne, dlatego też Krajowa Rada Winiarstwa i Miodosytnictwa zgłosiła…
„Staropolskie Miody Pitne” jako nazwy specyficznego charakteru.
W nazwach produktów mogą być wykorzystane nazwy regionu, konkretnego miejsca czy kraju. Wpis na Listę Produktów Tradycyjnych nie przywiązuje więc produktu do miejsca pochodzenia i produkt może być produkowany poza obszarem, do którego odnosi się nazwa. Jeżeli producenci chcieliby potwierdzić związek produktu z określonym terytorium i w ten sposób ograniczyć możliwość produkcji swego wyrobu do tego obszaru powinni ubiegać się o rejestrację nazw zgłaszanych produktów w europejskim systemie ochrony jako oznaczenie geograficzne lub nazwa pochodzenia.

Przykładem może być…
„Miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich” zgłoszony do komisji UE jako oznaczenie geograficzne. Specyfikacja produktu takiego produktu powinna zawierać dokładne określenie granic wytwarzania, metody i opis związku z danym obszarem. Konsument poznając produkt zapoznaje się jednocześnie z jego producentem oraz środowiskiem przyrodniczym i kulturowym, w którym ten produkt powstał. Jego zakup może się stać początkiem kontaktu z wyjątkową kulturą, tradycją, historią, przyrodą danego obszaru.

Lista Produktów Tradycyjnych jest prowadzona przy współpracy Marszałków Województw oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wystąpić o wpis produktu na Listę mogą osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej wytwarzające dany produkt. Produkt może zgłosić nawet pojedynczy producent. Wnioski o ochronę nazw w skali UE przechodzą najpierw proces weryfikacji w kraju, następnie po przesłaniu wniosku o rejestracje do Komisji Europejskiej nazwy produktów regionalnych podlegają tymczasowej ochronie na terytorium Polski. System jest dobrowolny i dostępny dla każdego z producentów, który chce utrzymywać wysoką jakość swoich produktów, uczynić z niej swój priorytet i być dzięki niej rozpoznawalnym na rynku. Może być też szansą dla tych, którzy nie są w stanie przeznaczyć dużych środków pieniężnych na promocje. Standaryzacja metod produkcji i poddanie się oficjalnej kontroli ma na celu utrzymanie najlepszej jakości i możliwości wytwarzania danego wyrobu przez wielu producentów na wysokim poziomie.

Zainteresowani ochroną nazw tu znajdą wyczerpujące informacje:

www.minrol.gov.pl  – w zakładce: „Produkty Regionalne i Tradycyjne” znajdują się odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, 
www.produktyregionalne.pl – strona Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, 
www.oryginalnoscpodochrona.pl – kampania i materiały informacyjne

Dofinansowanie rynku produktów regionalnych:

Komisja Europejska rozpatruje tylko 7 polskich wniosków o rejestrację wyrobów regionalnych. Nasi pszczelarze nie mają się czego wstydzić, gdyż 5 z nich to produkty pszczelarskie. Natomiast kraj nasz wypada źle na tle np. Czech, które już po 1 maja 2004 r. złożyły kilkadziesiąt podań o rejestrację. Pan Grzegorz Russak, prezes Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego uważa jednak, iż „mamy szansę, aby stworzyć rynek tradycyjnej żywności regionalnej, który będzie stanowił nawet 40 proc. produktów spożywczych sprzedawanych w Polsce” („Rz” z dn.14.12.05). Taka rejestracja jest gwarantem dobrej ceny i promocji produktu i stanowi wizytówkę naszego dziedzictwa kulinarnego. Poczyniono już pierwsze kroki wpisując na krajową Listę Produktów Tradycyjnych aż 50 wyrobów. Warto postarać się o to, by produkty pszczelarskie były na niej nadal bogato reprezentowane.

Szansą na dofinansowanie rynku produktów tradycyjnych i lokalnych są bezzwrotne dotacje z programu  „Agro-Smak 2” realizowanego przez Fundację „Fundusz Współpracy”. Granty te udzielane są na prowadzenie działań związanych z wytwarzaniem, zapewnianiem jakości i certyfikacją żywności wysokiej jakości zgodnej z wymogami UE. Działania skupiają się na wsparciu powstawania organizacji producenckich, niezbędnych do tworzenia tego rynku, instytucji certyfikujących i kontrolnych. Dofinansowanie obejmuje jedynie przedsięwzięcia o charakterze niekomercyjnym. Będzie się ono skupiało głownie wokół przedsięwzięć szkoleniowych i informacyjnych. Zatem mogą nim być takie działania jak przekazywanie wiedzy i umiejętności dotyczących: zasad ochrony oraz funkcjonowania produktów na rynku UE, zasad przygotowywania specyfikacji produktu do ubiegania się o ochronę oraz efektywnego zarządzania chronioną marką. Pomoc Fundacji producentom polega również na uzyskaniu ochrony prawnej  wymagającej przedstawienia specyfikacji danego produktu. Istnieją dwie formy dofinansowania:

Duże granty programu „Agro-Smak 2”

    Makrogranty przeznaczone są na dofinansowanie wyróżniających się inicjatyw związanych z rozwojem systemu wytwarzania i uznawania regionalnych i tradycyjnych produktów żywnościowych oraz tworzeniem rynku tych produktów w Polsce. Udzielane są one m.in. na: tworzenie i rozwój organizacji producenckich, doskonalenie kompetencji kadr, inicjatyw wspierających rozwój rynku produktów regionalnych i lokalnych.
O dofinansowanie mogą się ubiegać: organizacje samorządu gospodarczego, jednostki samorządu terytorialnego i im podległe, organizacje pozarządowe działające na rzecz rozwoju rynku produktów regionalnych i tradycyjnych, w tym również organizacje pszczelarskie. Przy ocenie wniosków będą brane pod uwagę m.in. zgodność wniosku z założeniami Programu „Agro-Smak 2”, zakładane trwałe efekty projektu, sposób wykorzystania środków i zasięg projektu liczony liczbą osób objętych projektem.
Maksymalna kwota dofinansowania wynosi 50 tys. zł. Wnioskodawca może jednak ubiegać się o dofinansowanie na kwotę nie większa, niż 80% ogólnych kosztów netto projektu. Co najmniej 20% kosztów netto projektu powinno pochodzić ze środków własnych wnioskodawcy, pobieranych opłat, składek członkowskich lub innych dotacji. Umowa może obejmować dofinansowanie w kwocie mniejszej niż wnioskowana , a refundacji podlegają wydatki poniesione po dacie podpisania umowy, potwierdzone ogólnie uznawanymi dokumentami księgowymi. Ze środków programu „Agro-Smak 2” można finansować tylko wartość netto ponoszonych kosztów, bez podatku VAT lub podatku dochodowego. Ponieważ przyznany grant pochodzi ze środków bezzwrotnej pomocy zagranicznej, przychody te są wolne od podatku dochodowego.
Ocena zgłoszonych projektów dokonywana będzie w terminie nie dłuższym niż 8 tygodni od daty wpłynięcia wniosku.Projekt, którego dotyczy wniosek, powinien zostać zrealizowany i rozliczony w ciągu 1 roku kalendarzowego od momentu przyznania dofinansowania, licząc od dnia podpisania umowy.

Małe granty programu „Agro-Smak 2

Mikrogranty przeznaczone są na wsparcie drobnych inicjatyw związanych z promocją i rozwojem produktów regionalnych i tradycyjnych. O dofinansowanie ubiegać się mogą instytucje i organizacje działające na rzecz rozwoju produktów regionalnych i lokalnych. Dodać należy, że organizacje starające się nie muszą posiadać osobowości prawnej. Małe granty mogą stać się szansą dla lokalnych kół pszczelarskich, których członkowie chcą postarać się o ochronę i promocję własnych miodów.
Przy podejmowaniu decyzji będą brane pod uwagę następujące kryteria: zgodność z celami i odbiorcami Programu „Agro-Smak 2”, przedstawiony budżet projektu, wiarygodność organizacji zgłaszającej projekt, zapewnienie upowszechniania informacji o wsparciu ze strony Programu.
Maksymalna kwota dofinansowania wynosi 5 tys. zł. Tu również wnioskowana kwota może zostać zredukowana, a Komisja może określić wysokość dofinansowania wybranych pozycji budżetu. Finansowaniu podlegają tylko wydatki netto poniesione po dacie podpisania umowy i przychody są wolne od podatku dochodowego. Ocena zgłoszonych projektów dokonywana będzie w terminie nie dłuższym niż 4 tygodnie od dnia wpłynięcia wniosku.

Granty przyznawane będą aż do wyczerpania środków przeznaczonych na ten cel. Zainteresowani nimi mogą zadawać pytania w biurze Fundacji pod nr tel. (0-22) 450-90-55, 450-99-53, 450-97-03, listownie pod adresem: Fundacja „Fundusz Współpracy”, Rozwój Rynku Produktów Regionalnych i Lokalnych, ul. Górnośląska 4a ,00-444 Warszawa z dopiskiem „Program AGRO-SMAK 2” lub drogą elektroniczną: agro-smak@cofund.org.pl.

Szczegóły programu „Agro-Smak 2”, wnioski i wymagane dokumenty znajdują się pod adresami www.agro-smak.org.pl lub www.cofund.org.pl/agro-smak

Powyższy tekst został napisany na podstawie artykułów które ukazały się w miesięczniku „Pszczelarstwo”

w numerach 1 i 2/06 Wszystkie zdjęcia zacytowane w artykule pochodzą ze stron Ministerstwa Rolnictwa.

Baner Fundacji „Fundusz Współpracy” pochodzi ze stony www.agro-smak.org.pl

Katarzyna Wieteska